Door Luis F. Callado
Doctor in de geneeskunde en chirurgie. Universitair docent farmacologie met een vaste aanstelling aan de Universiteit van Baskenland. Hoofd van de masteropleiding 'Farmacologie. Ontwikkeling, beoordeling en rationeel gebruik van drugs'. Voert onderzoek uit op het gebied van neuropsychofarmacologie. Heeft als onderzoeker gewerkt aan de Universiteit van Oxford en het Royal London Hospital. Auteur van meer dan 100 artikelen in internationale SCI-geïndexeerde tijdschriften, heeft meer dan 200 papers gepresenteerd tijdens congressen en is auteur van diverse hoofdstukken in boeken. Hij is ook samenwerkend onderzoeker bij het Netwerk Biomedisch Onderzoekscentrum Geestelijke Gezondheid (CIBER).
Synthetische cannabinoïden vormen een diverse groep stoffen. Deze stoffen zijn oorspronkelijk ontworpen en ontwikkeld door onderzoekers van universiteiten en farmaceutische bedrijven om te helpen bij het bestuderen van het endogene cannabinoïde systeem en als potentiële therapeutische middelen.
In het algemeen probeerden deze vroege verbindingen de chemische structuur van delta-9-THC te imiteren in een poging de fysiologische effecten van natuurlijke cannabis te reproduceren. Het is echter belangrijk om te onderstrepen dat deze stoffen geen marihuana of cannabis zijn. Ook zijn het geen natuurlijke stoffen. Potentiële gebruikers moeten zich er ook van bewust zijn dat deze stoffen meestal veel krachtiger zijn dan natuurlijke cannabis of zijn derivaten. Dit komt omdat ze een hogere affiniteit hebben voor de cannabinoïde receptoren in de hersenen dan natuurlijke verbindingen en andere receptoren kunnen activeren waarop de natuurlijke componenten van de plant niet werken. Deze verbindingen hebben de neiging sneller te werken dan natuurlijke cannabis, hoewel de effecten in sommige gevallen minder lang aanhouden. Zowel het begin van de effecten als de duur ervan hangen gewoonlijk af van de toedieningsweg. Synthetische cannabinoïden worden meestal gerookt, ingeademd of oraal ingenomen.
Aan het begin van de eenentwintigste eeuw gebruikte een aantal drugsmaffia's de wetenschappelijke publicaties over deze verbindingen om ze in clandestiene laboratoria te synthetiseren. Vervolgens brachten ze deze stoffen op de zwarte markt als 'legale' of 'veilige' alternatieven voor cannabis. Eenmaal gesynthetiseerd, worden de synthetische cannabinoïden opgelost in ethanol of aceton en op droge planten gesproeid, zodat ze onder valse voorwendselen werden verkocht als wierook of kruidenproducten. Ze kunnen ook in vloeibare vorm worden verkocht om te worden verdampt of ingeademd in e-sigaretten en andere apparaten (vloeibare wierook). Deze synthetische cannabinoïden worden op websites en speciaalzaken verkocht onder verschillende namen, waaronder "Spice", "Black Mamba", "Joker" en "K2". Om zichzelf juridisch te beschermen, voegen de fabrikanten meestal een waarschuwing toe dat de producten niet "voor menselijke consumptie" zijn. Niettemin weten zowel verkopers als kopers heel goed waar de producten voor worden gebruikt. Vaak staat er op de etiketten ook dat ze "natuurlijke" materialen van verschillende planten bevatten. In werkelijkheid is het enige natuurlijke deel van het product de droge planten waaraan de synthetische cannabinoïden zijn toegevoegd. De mix en concentratie van chemische verbindingen die in elk product worden gebruikt, varieert zo sterk dat het onmogelijk is om met enige zekerheid de uiteindelijke effecten te voorspellen. Een enkel product kan vaak een combinatie van drie of vier verschillende synthetische cannabinoïden bevatten. In sommige gevallen kan het zelfs andere psychoactieve stoffen bevatten, zoals mephedrone, methamfetamine en piperazine. Bovendien kan de clandestiene aard van het productieproces leiden tot een ongelijkmatige verdeling van de synthetische stoffen in het kruidenmengsel. Daardoor kan er een veel hogere concentratie van de synthetische cannabinoïde in één deel zitten, wat kan leiden tot een veel hogere dosis dan verwacht en een groter risico op ernstige bijwerkingen.
Een aantal factoren verklaart het succes van deze verbindingen en de toename van hun gebruik in de afgelopen jaren: ze worden "alegaal" op de markt gebracht en gebruiken de juridische mazen in de verschillende rechtsgebieden; de prijs is lager vergeleken met natuurlijke cannabis; het imago is misleidend zodat consumenten denken dat het om veilige of zelfs medicinale stoffen gaat; ze kunnen gemakkelijk online besteld worden en ze zijn moeilijk te detecteren in een routineanalyse. In de afgelopen jaren zijn er echter zowel in Europa als Internationaal wetgevingsinitiatieven genomen, gedreven door honderden gevallen van ernstige vergiftiging en tientallen sterfgevallen veroorzaakt door het gebruik van deze stoffen. Als gevolg hiervan zijn een aantal synthetische cannabinoïden toegevoegd aan de lijst met verboden stoffen. Echter, de grote hoeveelheid synthetische cannabinoïden, hun chemische diversiteit en de snelheid waarmee er nieuwe verschijnen, maakt het bijzonder moeilijk om deze groep verbindingen op te sporen, te controleren en aan te pakken. Wanneer een synthetische cannabinoïde op het punt staat verboden te worden, hebben de fabrikanten al één of meer vervangende stoffen klaar staan om op de markt te brengen. Tussen 2008 en 2015 ontdekte het vroegtijdige waarschuwingssysteem van de EU 160 verschillende synthetische cannabinoïden.
Synthetische cannabinoïden hebben een verschillende mate van affiniteit met cannabinoïde CB1- en CB2-receptoren en activeren deze in de meeste gevallen. Deze verbindingen hebben vergelijkbare effecten als delta-9- THC, maar zijn twee tot 100 keer sterker. Ze kunnen acute vergiftiging veroorzaken en zelfs het leven van de gebruiker in gevaar brengen. Studies hebben aangetoond dat gebruikers 14 tot 30 keer meer risico lopen om dringende medische zorg nodig te hebben na inname van synthetische cannabinoïden dan natuurlijke cannabis. Een recent online onderzoek onder gebruikers van synthetische cannabinoïden toonde aan dat 2,5% urgente medische zorg nodig had als gevolg van hun bijwerkingen in het voorgaande jaar. De vraag naar medische hulp is bij synthetische cannabinoïden drie keer zo hoog als bij cannabis en andere drugs zoals cocaïne, ketamine en alcohol. In sommige gevallen is het metabolisme van deze nieuwe synthetische cannabinoïden in staat om actieve metabolieten te genereren die het effect behouden dat geactiveerd wordt in de cannabinoïde CB1-receptoren. Dit kan de duur van hun effecten verlengen en het risico op vergiftiging vergroten.
Over het algemeen zijn gebruikers van synthetische cannabinoïden op zoek naar effecten die vergelijkbaar zijn met die van natuurlijke cannabis, met name een gevoel van euforie, stimulatie, vrolijkheid of een ontspannen gevoel. Deze stoffen hebben echter vaak cardiovasculaire, gastro-intestinale en neurologische bijwerkingen en kunnen zelfs psychiatrische stoornissen veroorzaken. Gedocumenteerde gevallen van synthetische cannabinoïde vergiftiging gaan gepaard met talrijke tekenen en symptomen, waaronder: misselijkheid, braken, ademhalingsmoeilijkheden, hypertensie, tachycardie, hyperthermie, nefrotoxiciteit, acute hersenischemie, toevallen, angst, agitatie en psychotische episodes.
Een van de meest opvallende kenmerken van synthetische cannabinoïden is hun vermogen om massale vergiftigingen te veroorzaken. In sommige gevallen zijn er in korte tijd honderden mensen getroffen, wat de afgelopen jaren in een aantal landen tot ernstige problemen heeft geleid. In 2014 veroorzaakte de synthetische cannabinoïde MDMB-FUBINACA in een periode van twee weken meer dan 600 vergiftigingen en 15 doden in Rusland. In 2016 werd er melding gedaan van een "Zombie" uitbraak in New York, veroorzaakt door de synthetische cannabinoïde AMB-FUBINACA. De slachtoffers vertoonden ernstige mentale veranderingen met onvoorspelbaar gedrag, wat door getuigen werd beschreven als "zombie-achtig". Deze massale uitbraak trof 33 mensen van wie er 18 in het ziekenhuis moesten worden opgenomen. 11 dagen na de vergiftiging werd er een metaboliet van deze synthetische cannabinoïde geïdentificeerd in monsters van acht van de patiënten.
De klinische benadering van vergiftiging door synthetische cannabinoïden is voornamelijk symptomatisch en omvat basale ondersteuning met toediening van intraveneus serum en in sommige gevallen benzodiazepinen. Een juiste diagnose en behandeling van dit type vergiftiging wordt sterk belemmerd door de voortdurend veranderende samenstelling van de producten en het ontbreken van regelmatige toxicologische tests om snel en nauwkeurig de identiteit van de geconsumeerde verbinding of verbindingen te bepalen. Een van de belangrijkste problemen bij vergiftiging door deze verbindingen is dat ze niet kunnen worden opgespoord met de gebruikelijke screeningsmethoden die in ziekenhuizen en klinieken worden gebruikt. De stoffen vereisen complexere detectiemethoden, zoals gaschromatografie en massaspectrometrie, waardoor het enkele dagen kan duren voordat de specifieke stof die de vergiftiging veroorzaakt, kan worden geïdentificeerd. Over het algemeen varieert de detectieperiode in bloed of orale vloeistoffen van de verschillende synthetische cannabinoïden tussen de 12 en 48 uur, terwijl het wel 72 uur kan duren voordat de stoffen waarneembaar zijn in urinemonsters.
Het gebruik van synthetische cannabinoïden kan ook leiden tot verslavend gedrag en ze kunnen interageren met andere drugs, waardoor het risico en de ernst van vergiftigingsincidenten toenemen. Studies melden het optreden van ontwenningsverschijnselen bij regelmatige gebruikers van synthetische cannabinoïden. Het syndroom treedt snel op nadat de proefpersonen zijn gestopt met het gebruik en is in verband gebracht met ernstige symptomen zoals ademhalingsmoeilijkheden, toevallen en ernstige cardiovasculaire complicaties.
Een aantal wetenschappelijke studies heeft ook gewaarschuwd voor de gevolgen van het gebruik van synthetische cannabinoïden bij autorijden. Mensen die rijden onder invloed van een synthetische cannabinoïde blijken minder motorische coördinatie en een langere reactietijd te hebben; in veel gevallen waren ze agressiever achter het stuur. Dit alles verhoogt het risico op een verkeersongeval aanzienlijk.
Kortom, synthetische cannabinoïden zijn potentieel gevaarlijke stoffen die veel sterker zijn dan natuurlijke cannabis. In de meeste gevallen zijn hun toxische effecten op mensen onbekend.
Bronnen:
1. Castaneto MS, Gorelick DA, Desrosiers NA, Hartman RL, Pirard S, Huestis MA. Synthetic cannabinoids: Epidemiology, pharmacodynamics, and clinical implications. Drug and Alcohol Dependence 144: 12-41 (2014).
2. Cooper ZD. Adverse effects of synthetic cannabinoids: Management of acute toxicity and withdrawal. Current Psychiatry Reports 18: 52 (2016).
3. Debruyne D, Le Boisselier R. Emerging drugs of abuse: current perspectives on synthetic cannabinoids. Substance Abuse and Rehabilitation 6: 113-129 (2015).
4. Kemp AM, Clark MS, Dobbs T, Galli R, Sherman J, Cox R. Top 10 facts you need to know about synthetic cannabinoids: Not so nice spice. The American Journal of Medicine 129: 240-244 (2016).
