Cannabidiol in de gynaecologie bij peri- en postmenopauzale klachten

De levensverwachting van vrouwen in West-Europa is in de afgelopen honderd jaar verdubbeld dankzij verbeterde arbeidsomstandigheden, voeding en medische zorg. De huidige levensverwachting van vrouwen is 83 jaar.

In de perimenopauze, rond de leeftijd van 45 jaar, dalen de waarden van vrouwelijke hormonen. De voornaamste verandering is het verkorten van de menstruatiecyclus. In de daaropvolgende jaren ervaren vrouwen anovulatoire cycli (zonder ovulatie) en de afwezigheid van menstruatie gedurende enkele maanden. Als een vrouw langer dan twaalf maanden geen bloeding meer heeft gehad, is de laatste periode ingegaan, de zogenaamde menopauze of overgang. De vrouw ovuleert niet meer en de vruchtbare periode is voorbij.

Overgangssymptomen kunnen vanaf de leeftijd van 45 jaar beginnen en aanhouden tot de 65-jarige leeftijd. 30% van de vrouwen ervaart een ernstige vermindering in hun levenskwaliteit, 40% klaagt over matig aanvaardbare symptomen en 30% heeft slechts lichte klachten.

De symptomen van de menopauze kunnen in drie categorieën worden ingedeeld:

• Vegetatieve overgangssymptomen: opvliegers, duizeligheid/hoofdpijn, hartkloppingen
• Psychische overgangssymptomen: slaapstoornissen, depressieve stemming, prikkelbaarheid/nervositeit, gebrek aan energie, gebrek aan concentratie
• Organisch menopauze syndroom: osteoporose, hart- en vaatziekten/hypertensie, stofwisselingsstoornissen, huidlaesies en vulvovaginale atrofie

Cannabidiol (CBD) staat bekend om de pijnstillende, ontspannende, anti-epileptische, anxiolytische, slaapbevorderende, antipsychotische, ontstekingsremmende en regenererende werking. Tegelijkertijd veroorzaakt CBD geen psychotrope effecten en is er geen kans op misbruik. Een dosering van 1000 mg CBD per dag wordt normaal gesproken goed verdragen.

Bij overdosering kunnen bijwerkingen zoals hoofdpijn, een lichte bloeddrukdaling of lichte slaperigheid en duizeligheid optreden. Er kunnen interacties optreden door het gebruik van CBD te combineren met opioïden, bètablokkers, warfarine, diazepam, venlafaxine of citalopram. CBD kan de concentratie van deze medicijnen in het bloed verhogen. Bij het gebruik van Tamoxifen, een medicijn dat veel wordt gebruikt door vrouwen in de behandeling tegen borstkanker, kan CBD de concentratie van dit middel in het bloed verlagen.

Hieronder geef ik een overzicht van mijn ervaringen bij het behandelen van individuele peri- en postmenopauzale symptomen met CBD, zowel oraal als plaatselijk.

Opvliegers

Veranderingen in het hormonale evenwicht verstoren het centrum in de hypothalamus, dat verantwoordelijk is voor de temperatuurregulatie, wat leidt tot vasomotorische instabiliteit. Opvliegers kunnen van drie seconden tot drie minuten duren, tot veertig keer per dag. De opvlieger begint in de borst en verspreidt zich naar de nek. Dit veroorzaakt een kortstondige toename van transepidermaal vochtverlies door transpiratie of zweten.

Helaas brengt het gebruik van CBD meestal geen noemenswaardige verlichting, dus ik raad voornamelijk fytotherapieën of kruiden aan, zoals isoflavonen, rode klaver, soja en vrouwenmantel. Ook is er de mogelijkheid om over te stappen op een hormoonvervangende therapie, hetzij met bio-identieke hormonen of synthetische hormonen, naast een vegetarisch dieet en lichaamsbeweging.

Duizeligheid en hoofdpijn

Deze symptomen gaan vaak gepaard met oorsuizen en opvliegers. Hier biedt CBD een zeer succesvolle behandeling. Veel vrouwen gebruiken graag een CBD-roller.

Hartkloppingen

In de peri- en postmenopauze kunnen vrouwelijke patiënten last hebben van sinustachycardie (versnelde hartslag) en episodes van hypertensie (hoge bloeddruk). Na het uitsluiten van andere hartproblemen, zijn full-spectrum CBD-oliedruppels onder de tong of een CBD-mondspray zeer effectief in het verlagen van de hartslag en bloeddruk.

Slaapstoornissen

Veel vrouwen hebben problemen met doorslapen. De REM-fasen worden korter en de slaap wordt minder diep. Dalende progesteronwaarden leiden tot slaapstoornissen, aangezien progesteron en metabolieten een kalmerend en slaapbevorderend effect hebben. Het gebruik van CBD kan zeer nuttig zijn om de negatieve gevolgen van slaapgebrek te voorkomen, waaronder een gebrek aan energie, nervositeit, prikkelbaarheid, gebrek aan concentratie, depressieve stemming, gewichtstoename en vroegtijdige celveroudering.

Melancholische tot depressieve stemming

In de peri- en postmenopauze ervaren vrouwen vaak periodes van een gevoel van innerlijke leegte. Dit is vaak gerelateerd aan de persoonlijke relatie van de vrouw en/of haar sociale en professionele omgeving. Veel vrouwen melden ook dat ze last hebben van een gevoel van verlatenheid wanneer hun kinderen het huis uit gaan, ook wel bekend als het 'lege-nest-syndroom'.

Na het uitsluiten van andere hormonale oorzaken, zoals een schildklierdisfunctie, kan het gebruik van CBD het evenwicht herstellen en wat afstand geven van problematische situaties.

Osteoporose of botontkalking

Osteoporose is een gebrek aan botmassa en dichtheid die gepaard gaat met de vernietiging van de microarchitectuur en een verhoogd risico op botbreuken. We gebruiken osteodensitometrie om de botdichtheid te meten en een diagnose te stellen. Naast de behandeling met bisfosfanaten, calcium en vitamine D, zijn voeding en lichaamsbeweging belangrijke therapeutische hoekstenen.

Veel patiënten met osteoporose klagen over diffuse botpijn. Deze kan zeer positief worden behandeld met de toediening van CBD, eventueel via een additief. Veel vrouwen wensen een natuurlijke therapie, omdat ze vaak al meerdere medicijnen gebruiken.

Gewrichtsproblemen

De menopauze leidt tot een vermindering van de smering van de gewrichten. Vrouwen klagen over stijfheid en beperkte mobiliteit, vooral in de ochtenduren. Bijkomende gewrichtsveranderingen en kraakbeenschade in de gewrichten veroorzaken meestal pijn en een vermindering van de levenskwaliteit. Als gevolg hiervan doen de vervormingen aan de vingers en kleine gewrichten vrouwen wanhopen, omdat hierdoor de fijne motoriek wordt verminderd. De toepassing van CBD, via orale of plaatselijke toediening – de laatste is een zeer populaire behandeling – is een nuttig alternatief op andere ontstekingsremmende medicijnen.

Reumatische aandoeningen

De meest voorkomende auto-immuunziekte is reumatoïde artritis. Symptomen zijn onder meer pijn, zwelling en stijfheid in de gewrichten, veroorzaakt door ontstekingsprocessen. Omdat cannabinoïde-receptoren en endocannabinoïden ook aanwezig zijn in ontstoken gewrichten, hebben cannabinoïden een immunomodulerend effect. Daarom is het gebruik van CBD zeer effectief. CBD wordt meestal plaatselijk toegepast. Orale inname kan helpen om de progressie van artritis te stoppen.

Huid

Door de afname van vrouwelijke hormonen verliest de huid elasticiteit en vermindert het collageen. Deze veranderingen leiden tot atrofie, de vorming van rimpels en lijntjes, een droge huid, oneffenheden en een rode en sneller ontstoken huid.

Een aantal van mijn patiënten brengen pure full-spectrum CBD-olie rechtstreeks aan op de kleinere aangedane huidgebieden of gebruiken crèmes of lotions met CBD op het hele lichaam met een positief effect.

Tegenwoordig verkopen veel cosmeticabedrijven antiverouderingsproducten met CBD, die beloven fijne lijntjes en rimpels te verminderen. Sommige hennepcosmetica zijn gemaakt met CBD-kristallen, zelden met full-spectrum olie, en sommige producten bevatten alleen hennepzaadolie.

Toenemend haarverlies en dunner worden van het haar

Er zijn geen aanwijzingen dat het gebruik van CBD een positief effect hierop heeft.

Vulvovaginale atrofie

Als gevolg van de afname van vrouwelijke hormonen treden er ook veranderingen op in het urogenitale kanaal: het vaginale epitheel wordt dunner en er is een verlies van de rugae vaginalis (plooien in de vagina) door de afbraak van de ondersteunende collageenvezels. 45-63% van postmenopauzale vrouwen ervaart symptomen van vulvovaginale atrofie, zoals droogheid, jeuk, branderig gevoel, verminderde lubricatie, prikkelbare blaassymptomen en verminderde elasticiteit. Deze symptomen kunnen leiden tot dyspareunie, pijn tijdens geslachtsgemeenschap en niet in staat zijn om een bevredigend seksueel leven te leiden.

In mijn ervaring accepteren veel vrouwen geduldig de urogenitale symptomen als een uitsluitend leeftijdsgebonden fenomeen. Daarom is het belangrijk om patiënten proactief naar deze symptomen te vragen. De behandelingsopties zijn hormoonvervangende therapieën: Oestriol wordt lokaal toegediend als vaginale zetpil en/of vaginale crème.

Veel vrouwen zoeken om verschillende redenen naar hormoonvrije therapieën. Vaginale zetpillen met CBD of CBD-crèmes kunnen sterk worden aanbevolen. De eerste toepassingen van zowel hormoonbevattende als hormoonvrije plaatselijke therapieën kunnen aanvankelijk een licht branderig gevoel veroorzaken, vooral als de vagina geïrriteerd en atrofisch is. Dit moet aan het begin van de behandeling aan de patiënt worden uitgelegd.

Ik behandel ook de symptomen van vulvovaginale atrofie bij borstkankerpatiënten, vooral bij anti-oestrogeentherapie, met een plaatselijke CBD-toediening. In observatieonderzoeken vertoonde de toepassing van lokale oestriol- en lokale CBD-therapieën vergelijkbare goede resultaten.

Atrofische Lichen Sclerosus

Atrofische lichen sclerosus kan voorkomen bij sommige postmenopauzale patiënten. Dit is een goedaardige chronische auto-immuun inflammatoire huidziekte. Vrouwen die last hiervan hebben, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van huidkanker, dus regelmatige medische controles zijn belangrijk. Subjectieve symptomen zijn jeuk en branderigheid in het anogenitale gebied. We zien ook witachtige, glanzende plekjes op de huid en wonden aan het huidoppervlak. Indien onbehandeld, kan de progressie van de ontsteking leiden tot littekens, verklevingen en het krimpen van huidgebieden. Na het uitvoeren van een histologisch onderzoek, is een lokale CBD-therapie, in combinatie met lokale steroïde crèmes, zeer effectief.

Het vetgehalte van de zetpillen en crèmes zorgt voor een beschermende laag op de behandelde gebieden en heeft een positieve invloed op het vochtgehalte van het weefsel. Fytocannabidiol heeft ook ontstekingsremmende, weefselregenererende en pijnstillende effecten.

Na vele jaren ervaring met het gebruik van CBD in mijn gynaecologische praktijk, kan ik kort samenvatten dat CBD met succes gebruikt kan worden door veel peri- en postmenopauzale vrouwen. De acceptatie van fytotherapieën, waaronder CBD, is uiterst belangrijk en veel vrouwen waarderen dit soort medische ondersteuning.